تصور کنید در آستانه‌ی ارائه‌ی گزارش مالی سالانه هستید و تمام اعداد و ارقام در یک نرم‌افزار حسابداری بزرگ گردآوری شده‌اند. ناگهان این دغدغه ذهن شما را فرا می‌گیرد: چگونه می‌توان اطمینان حاصل کرد که هیچ کدام از این داده‌ها بدون اجازه و تغییرناپذیر ثبت نشده باشد؟ فناوری تازه‌نفسی به نام بلاک‌چین همین مشکل را هدف قرار می‌دهد و نوید ثبت شفاف و امن معاملات مالی را می‌دهد. در این میان، شرکت نرم‌افزاری رایورز به عنوان یکی از پیشگامان، استفاده از بلاک‌چین را در بهبود امنیت و شفافیت نرم‌افزارهای حسابداری بررسی کرده است. نتایج پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که بلاک‌چین فرصت‌های قابل‌توجهی برای ارتقای شفافیت و امنیت در سیستم‌های مالی فراهم می‌کند؛ بنابراین، آشنایی با این فناوری برای مدیران مالی و صاحبان کسب‌وکارهای رسمی ضروری به نظر می‌رسد.
حسابداری مالی چیست و چرا اهمیت دارد؟
«حسابداری مالی» بخشی از علم حسابداری است که به ثبت، طبقه‌بندی و گزارش‌دهی تراکنش‌های مالی یک سازمان می‌پردازد. در نهایت، اطلاعات حسابداری مالی در گزارش‌های سود و زیان، ترازنامه و جریان وجوه نقد منعکس می‌شوند تا وضعیت مالی شرکت را نمایش دهند. بر این اساس، هر حسابدار و مدیر مالی نیاز دارد تا دانش حسابداری مالی خود را به‌روز نگه داشته و استانداردهای گزارشگری مالی را دنبال کند. از این رو منابع آموزشی فراوانی فراهم شده است. به عنوان نمونه، اغلب دانشجویان و حسابداران در دوره‌های دانشگاهی از جزوه حسابداری مالی به عنوان مرجع درسی استفاده می‌کنند و کتب درسی معتبر نیز به صورت دیجیتال قابل دانلود است. جستجو در اینترنت با عبارت «حسابداری مالی pdf» می‌تواند به جزوه‌ها و کتاب‌های آموزشی متنوعی دسترسی بدهد. علاوه بر این، علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به پژوهش‌های حسابداری مالی یا مقالات علمی مرتبط، مفاهیم عمیق‌تر را بیاموزند و از تحلیل‌های تجربی درباره فناوری‌های نوین در حسابداری اطلاع یابند.
بلاک‌چین چیست و چرا در حسابداری اهمیت دارد؟
بلاک‌چین در اصل یک دفترکل دیجیتال غیرمتمرکز و توزیع‌شده است که تراکنش‌ها را به‌صورت رمزنگاری‌شده ثبت می‌کند. ویژگی‌های کلیدی این فناوری عبارت‌اند از: تغییرناپذیری سوابق (هر تراکنش پس از ثبت، قابل ویرایش یا حذف نیست ، عدم تمرکز مدیریتی (دفترکل توسط یک مرجع واحد کنترل نمی‌شود) و شفافیت کامل (تمامی اعضای شبکه به یک نسخه یکسان از داده‌ها دسترسی دارند). چنین ساختاری دقیقاً همان چیزی است که بسیاری از چالش‌های حسابداری مالی را هدف قرار می‌دهد. به‌عنوان مثال، اگر هر تراکنش مالی به محض وقوع در بلاک‌چین ثبت شود، دیگر امکان مخفی یا دستکاری آن وجود نخواهد داشت. این ویژگی‌ها به‌طور خودکار قابلیت پیگیری و اطمینان را در سیستم حسابداری افزایش می‌دهد. بنابراین، افزودن بلاک‌چین به نرم‌افزارهای مالی می‌تواند اطمینان کاربر را از درستی گزارش‌ها تضمین کند و فضای لازم برای اشراف همه‌جانبه بر داده‌ها را فراهم آورد.
شفافیت در حسابداری مالی با بلاک‌چین
یکی از مهم‌ترین نتایج استفاده از بلاک‌چین در حسابداری، افزایش شفافیت است. در سیستم‌های سنتی، بخش بزرگی از داده‌های حسابداری در پایگاه‌های متمرکز ذخیره می‌شود و دستیابی به گزارشات به‌روزشده اغلب با تاخیر انجام می‌شود. اما بلاک‌چین دفترکل مشترکی ایجاد می‌کند که تمام ذینفعان به آخرین وضعیت معاملات دسترسی دارند و در صورت تردید می‌توان به سوابق بلاک‌چین مراجعه کرد. مطابق گزارش تامسون رویترز، وجود دفترکل مشترک در بلاک‌چین اختلافات ثبت داده را به حداقل می‌رساند و اعتماد به گزارشات مالی را ارتقا می‌دهد. به بیان دیگر، وقتی تمام تراکنش‌ها به‌صورت لحظه‌ای و شفاف در اختیار همگان قرار گیرد، دیگر داستان اختلاف نظرها یا ناهماهنگی در اعداد رخ نخواهد داد. برای مثال، مطالعه‌ای نشان داده است که ۸۴٪ مدیران مالی معتقدند بلاک‌چین شفافیت فرایندهای حسابداری را بهبود می‌بخشد . با افزایش شفافیت، احتمال سوءاستفاده از سیستم یا تخلف از بین می‌رود و محیط کار اطمینان‌بخش‌تری برای تصمیم‌گیری فراهم می‌شود.
امنیت در نرم‌افزارهای حسابداری با بلاک‌چین
امنیت نیز از دیگر مزایای کلیدی بلاک‌چین در حسابداری مالی است. اطلاعات حسابداری حساس‌ترین داده‌های کسب‌وکار را تشکیل می‌دهند و کوچک‌ترین اشتباه یا نفوذ می‌تواند خسارات سنگینی به همراه داشته باشد. فناوری بلاک‌چین با استفاده از روش‌های پیشرفته رمزنگاری، امکان تغییر غیرمجاز اطلاعات را از بین می‌برد. به عبارت دیگر، پس از ثبت یک تراکنش مالی در بلاک‌چین، هر گونه تلاش برای دستکاری آن بلافاصله آشکار می‌شود و شبکه از طریق توافق جمعی از داده‌های صحیح محافظت می‌کند. بنابراین، ثبت سوابق مالی به‌صورت غیرقابل‌تغییر انجام شده و احتمال خطا یا تقلب به شدت کاهش می‌یابد. جدول مقایسه نیز نشان می‌دهد که در سیستم‌های سنتی امکان دستکاری وجود دارد، درحالی‌که در سامانه‌های مبتنی بر بلاک‌چین سوابق بدون تغییر باقی می‌ماند (به‌طور نمونه تخمین زده شده است که بلاک‌چین ریسک تقلب را تا ۵۰٪ کاهش می‌دهد). با این تدابیر امنیتی، نرم‌افزارهای حسابداری همراه با بلاک‌چین می‌توانند حریم داده‌های مالی را محکم‌تر حفظ کنند و گزارش‌های قابل اطمینانی تولید نمایند.
کاربردهای عملی بلاک‌چین در نرم‌افزارهای حسابداری مالی
پژوهش‌ها و تجربیات عملی نشان می‌دهند که بلاک‌چین می‌تواند به شکل‌های گوناگونی در حسابداری مالی به‌کار رود. یکی از رویکردهای اصلی حسابداری سه‌وجهی (Triple-entry Accounting) است. در این مدل، علاوه بر دو ثبت مرسوم بدهکار و بستانکار، یک ثبت سوم در دفتر کل بلاک‌چین نیز انجام می‌شود که به صورت رمزنگاری‌شده و زمان‌دار در شبکه توزیع می‌شود. به این ترتیب دقت و صحت ثبت‌های مالی بهبود یافته و عملاً یک لایه اطمینان مستقل به فرایند حسابداری اضافه می‌گردد. همچنین قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) در بلاک‌چین، امکان خودکارسازی بسیاری از فرایندهای مالی را فراهم می‌کند؛ برای نمونه پرداخت‌های خودکار به تأمین‌کنندگان پس از تأیید دریافت کالا، یا محاسبه خودکار مالیات بر اساس قوانین برنامه‌ریزی شده، از جمله کاربردهای عملی بلاک‌چین هستند. این قراردادهای هوشمند می‌توانند اجرای خود را بدون دخالت انسان پیش ببرند و خطاهای پردازشی را به حداقل برسانند. برای نمایش بهتر تفاوت‌ها، جدول زیر مقایسه‌ای اجمالی از ویژگی‌های سیستم‌های حسابداری سنتی و حسابداری مبتنی بر بلاک‌چین را نشان می‌دهد:
| ویژگی | حسابداری سنتی | حسابداری مبتنی بر بلاک‌چین |
|---|---|---|
| شفافیت داده‌ها | دید محدود و کنترل متمرکز داده‌ها | دفترکل توزیع‌شده با دسترسی مشترک (۸۴٪ از مدیران مالی افزایش شفافیت را تایید می‌کنند) |
| امنیت و کاهش تقلب | آسیب‌پذیری نسبت به دستکاری غیرمجاز | سوابق ثبت‌شده مقاوم در برابر تغییر؛ احتمال تقلب تا ۵۰٪ کاهش می‌یابد |
| خودکارسازی فرایندها | بسیاری از فرایندها به صورت دستی انجام می‌شود | قراردادهای هوشمند برای اتوماسیون وظایف مالی (کاهش تا ۳۰٪ هزینه‌های عملیاتی) |
| حسابرسی و ردیابی معاملات | حسابرسی دوره‌ای و پیچیده | حسابرسی مداوم و لحظه‌ای با کاهش حدود ۵۰٪ زمان مورد نیاز |
حسابداری ابری و تعامل با بلاک‌چین
روند کلی جهانی به سمت استفاده از سرویس‌های ابری در حسابداری مالی نیز رو به افزایش است. در حسابداری ابری، اطلاعات و نرم‌افزار حسابداری روی سرورهای ابری میزبانی شده و از هر نقطه با اینترنت قابل دسترس است. این فناوری مزایای زیادی دارد؛ برای مثال به گفته پارس پک، حسابداری ابری اکنون بخش اعظم بازار حسابداری ایالات متحده و حدود ۳۸٪ مشاغل در اروپا را دربر گرفته است. اصلی‌ترین نگرانی در استفاده از حسابداری ابری، حفظ امنیت داده‌ها در فضای اینترنتی است. خوشبختانه سیستم‌های ابری مدرن با روش‌های پیشرفته مانند رمزگذاری داده‌ها و پشتیبان‌گیری مداوم، امنیت بالایی را تامین می‌کنند. برای نمونه، گفته می‌شود نرم‌افزارهای حسابداری ابری به‌روزرسانی خودکار دریافت می‌کنند و به‌طور منظم از داده‌ها نسخه پشتیبان گرفته می‌شود. این تدابیر باعث می‌شود کارکنان با خیال راحت از هر مکانی به اطلاعات مالی دسترسی داشته باشند. ادغام بلاک‌چین با حسابداری ابری می‌تواند این امنیت را بیش از پیش تقویت کند: دفترکل توزیع‌شده بلاک‌چین تضمین می‌کند که حتی در سرورهای ابری نیز سوابق دستکاری‌ناپذیر باقی بماند. به عنوان مثال، شرکت‌هایی همچون رایورز در محصول حسابداری ابری خود از لایه‌های بلاک‌چین بهره می‌برند تا همزمان با مزایای دسترسی آنی و آپدیت خودکار ابری، اطمینان کامل از صحت داده‌ها را فراهم آورند.
چالش‌ها و ملاحظات پیاده‌سازی بلاک‌چین در حسابداری
با وجود مزایای واضح، به کارگیری بلاک‌چین در نرم‌افزارهای حسابداری موانعی نیز دارد. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها همگام‌سازی با سیستم‌های قدیمی است. بیشتر شرکت‌ها هنوز از نرم‌افزارهای حسابداری سنتی مانند QuickBooks یا اوراکل استفاده می‌کنند که اصولاً برای ادغام بلاک‌چین طراحی نشده‌اند. بر اساس گزارش گارتنر، حدود ۸۰٪ پروژه‌های بلاک‌چین سازمانی در گام اول برای ادغام با سیستم‌های موجود مشکل دارند و هزینه و زمان زیادی صرف می‌کنند. همچنین موضوع قوانین و مقررات از دیگر موانع مهم است؛ فناوری بلاک‌چین هنوز در بسیاری از کشورها در منطقه‌ای خاکستری قانونی قرار دارد. برای نمونه، نحوه نگهداری تراکنش‌های مبتنی بر بلاک‌چین تحت قوانین مالیاتی ممکن است در کشورهای مختلف متفاوت باشد. بررسی‌ها نشان داده است که بیش از ۶۰٪ مؤسسات مالی، از عدم قطعیت قانونی به عنوان دلیلی برای به تأخیر انداختن پذیرش بلاک‌چین یاد می‌کنند. کمبود نیروی متخصص نیز به عنوان مشکل دیگر مطرح است؛ زیرا توسعه‌دهندگان با تجربه در بلاک‌چین هنوز بسیار کم‌یاب هستند. در نتیجه، هر شرکتی باید هزینه و آموزش لازم را برای پر کردن این خلأها در نظر بگیرد. با این حال، با برنامه‌ریزی مناسب و همکاری با ارائه‌دهندگان فناوری، می‌توان این موانع را تا حد زیادی رفع کرد.
چشم‌انداز آینده‌ی بلاک‌چین در حسابداری مالی
نگاهی به آینده نشان می‌دهد که بلاک‌چین قرار است جایگاه خود را در حسابداری مالی تثبیت کند. پیش‌بینی می‌شود شرکت‌ها نسبت به امروز بیشتر از مدل حسابداری سه‌وجهی استفاده کنند و فرایندهای مبتنی بر قرارداد هوشمند به فرایندهای معمول تبدیل شوند. همچنین انتظار می‌رود به تدریج استانداردهای گزارشگری و زیرساخت‌های فنی واحدی برای بلاک‌چین در امور مالی شکل بگیرد و الزاماتی همسو با آن تعیین گردد. در این چشم‌انداز، ترکیب حسابداری ابری و بلاک‌چین نسخه‌ای آینده‌نگرانه از نرم‌افزارهای مالی خواهد بود که شفافیت و امنیت را همزمان به ارمغان می‌آورد. شرکت‌هایی مانند رایورز با سرمایه‌گذاری در این فناوری‌ها، پیش‌قدم تغییراتی هستند که می‌تواند چشم‌اندازی کاملاً شفاف و قابل‌اعتماد برای حسابداری سازمانی ایجاد کند. به بیان دیگر، آینده‌ی فناوری‌های مالی در گرو درک و پذیرش این ابزارهای نوین است، تا مدیران مالی با خیالی آسوده‌تر و داده‌های قابل اطمینان‌تر تصمیم‌گیری نمایند.
سوالات متداول
بلاک‌چین در حسابداری مالی چه کاربردی دارد؟
بلاک‌چین در حسابداری مالی نقش صندوق امانی را ایفا می‌کند که تراکنش‌ها را به‌صورت شفاف و غیرقابل‌دستکاری ثبت می‌کند. برای مثال در مدل حسابداری سه‌وجهی، هر تراکنش مالی به دفترکل مشترک بلاک‌چین اضافه می‌شود و بنابراین هیچ ثبت مالی بدون پشتوانه قابل‌تغییر نیست. از کاربردهای دیگر بلاک‌چین در حسابداری می‌توان به خودکارسازی پرداخت‌ها و قراردادها (قرارداد هوشمند) اشاره کرد که صحت اجرای فرایندها را تضمین می‌کند. در مجموع، این فناوری اعتماد به داده‌های مالی را افزایش می‌دهد و فرایند رسیدگی و حسابرسی را ساده‌تر می‌نماید.
مزایای استفاده از بلاک‌چین در نرم‌افزارهای حسابداری چیست؟
مزایای بلاک‌چین در حسابداری مالی شامل افزایش شفافیت، تقویت امنیت، کاهش خطا و تقلب، و تسهیل حسابرسی است. شفافیت دفترکل مشترک به اعتماد ذینفعان می‌افزاید و امکان سرکشی به تاریخچه تمام معاملات را فراهم می‌کند. از سوی دیگر ثبت رمزنگاری‌شده تراکنش‌ها امنیت را تضمین می‌کند و تلاش برای تغییر سوابق به‌سادگی قابل‌تشخیص است. خودکارسازی برخی عملیات مانند پرداخت به تأمین‌کنندگان یا گزارش مالیات با قراردادهای هوشمند، سرعت فرایندها را بالا می‌برد. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده‌اند که حسابرسی پیوسته با داده‌های بلاک‌چین می‌تواند هزینه‌ها و زمان رسیدگی به گزارش‌های مالی را تا ۵۰٪ کاهش دهد، چرا که نیاز به بررسی‌های دستی و مقایسه‌های متناوب را از بین می‌برد.
حسابداری ابری چیست و چه مزایایی دارد؟
حسابداری ابری به استفاده از نرم‌افزار حسابداری بر بستر سرورهای ابری اشاره دارد، به طوری‌که نرم‌افزار و اطلاعات مالی شرکت روی اینترنت میزبانی می‌شود و از هر مکان با اینترنت قابل دسترسی است مزایای آن شامل دسترسی آنی به اطلاعات از هر دستگاه، به‌روز بودن همیشگی نرم‌افزار بدون نیاز به نصب مجدد، مقیاس‌پذیری آسان و هزینه‌های پایین‌تر برای سازمان است. امنیت در حسابداری ابری نیز با استفاده از رمزنگاری قوی و پشتیبان‌گیری منظم تامین می‌شود؛ برای مثال بسیاری از پلتفرم‌های حسابداری ابری، نسخه‌های پشتیبان خودکار روزانه از داده‌ها تهیه می‌کنند و همه کاربران را توانمند می‌سازند تا به‌صورت امن اطلاعات مالی را به اشتراک بگذارند. آمارها نشان می‌دهد که حسابداری ابری هم‌اکنون بخش عمده‌ای از بازار ایالات متحده و حدود ۳۸٪ از کسب‌وکارهای اروپا را در اختیار دارد، که نشان‌دهنده پذیرش سریع آن در دنیای کسب‌وکار است. ادغام بلاک‌چین در حسابداری ابری می‌تواند امنیت این فضای امن را بیشتر کند؛ به گونه‌ای که سوابق مالی ذخیره‌شده در فضای ابری نیز تا حد امکان از تغییر مصون بمانند.
منبع: https://rayvarz.com/products/financial-accounting/
