در محیط‌های صنعتی و تجاری، نشت گازهای سمی و قابل اشتعال می‌تواند خطرات جدی برای ایمنی افراد و تجهیزات به همراه داشته باشد. به همین دلیل استفاده از دستگاه‌های تشخیص و نشت‌یاب گاز امری ضروری است. این دستگاه‌ها با فناوری‌های پیشرفته، قادر به شناسایی انواع گازهای خطرناک مانند هیدروژن، مونوکسید کربن و گازهای انفجاری هستند و به سرعت با ارسال هشدارهای صوتی و بصری از وقوع حوادث احتمالی جلوگیری می‌کنند. نصب مناسب و عملکرد دقیق این دستگاه‌ها نقش حیاتی در حفاظت از محیط‌های حساس و ایمنی افراد ایفا می‌کند.
دتکتور گاز چیست؟
دتکتور گاز (Gas Detector) دستگاهی بسیار حساس و پیشرفته است که به منظور شناسایی و هشدار وجود گازهای خطرناک و سمی در محیط مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه با تشخیص سریع گازهایی مانند مونوکسید کربن، متان، پروپان و دیگر گازهای قابل انفجار یا سمی، پیش از وقوع حادثه به کاربران هشدار می‌دهد. دتکتورهای گازی معمولاً در سیستم‌های اعلام حریق و ایمنی مورد استفاده قرار می‌گیرند و در حفظ سلامت و امنیت افراد نقش کلیدی دارند.
انواع دتکتور گاز
دتکتورهای گازی بر اساس نحوه استفاده و نوع عملکرد به دو دسته پرتابل (قابل حمل) و ثابت تقسیم می‌شوند. هر کدام از این دتکتورها با توجه به کاربرد و محیط نصب، ویژگی‌ها و مزایای خاص خود را دارند.
دتکتور گاز ثابت
دتکتورهای گاز ثابت به صورت دائمی در مکان‌های مشخصی نصب می‌شوند و اغلب در دیوار یا سقف ساختمان‌ها قرار می‌گیرند. این دتکتورها برای نظارت مداوم بر حضور گازهای خطرناک در محیط‌های صنعتی، تجاری و حتی خانگی استفاده می‌شوند.
همچنین به دلیل عملکرد پایدار و توانایی در شناسایی طیف وسیعی از گازها، دتکتورهای ثابت معمولاً در محیط‌هایی با پتانسیل بالای خطر نصب می‌شوند.
دتکتور گاز پرتابل
دتکتور گاز پرتابل نوعی دستگاه قابل حمل است که عمدتاً توسط افرادی که به‌طور مداوم در حال حرکت یا کار در محیط‌های مختلف هستند، استفاده می‌شود. این نوع دتکتور به سرعت می‌تواند گازهای موجود در محیط اطراف را تشخیص داده و کاربر را از وجود خطر آگاه کند. معمولاً تکنسین‌ها و کارکنان صنعتی که در محیط‌های دارای پتانسیل خطر کار می‌کنند، از دتکتورهای پرتابل استفاده می‌کنند تا از سلامت خود محافظت کنند.
اجزای دتکتور گاز
دتکتورهای گازی از دو جزء اصلی سنسور و ترانسمیتر تشکیل شده‌اند. سنسور وظیفه شناسایی گاز را بر عهده دارد و ترانسمیتر داده‌های به‌دست‌آمده از سنسور را پردازش کرده و به نمایشگر ارسال می‌کند تا کاربر بتواند آن را مشاهده و کنترل کند. وجود سنسورهای باکیفیت در دتکتورهای گازی اهمیت زیادی دارد، چرا که این سنسورها هستند که دقت و صحت تشخیص را تضمین می‌کنند.
سنسورهای دتکتور گاز
تجهیزات تشخیص نشت گاز بسته به نوع گاز هدف و فناوری مورد استفاده، از انواع مختلف سنسورها بهره می‌برند. برخی از مهم‌ترین سنسورهایی که در این دستگاه‌ها به کار می‌روند عبارتند از:
سنسور مادون قرمز (IR)
این سنسورها با استفاده از امواج مادون قرمز برای شناسایی گازهای موجود در محیط طراحی شده‌اند. فرستنده امواج مادون قرمز را ساطع می‌کند و گیرنده، این امواج را دریافت می‌کند. اگر گاز در مسیر این امواج وجود داشته باشد، مقدار نور دریافت‌شده توسط گیرنده تغییر می‌کند که نشان‌دهنده حضور گاز است.
سنسور الکتروشیمیایی
این نوع سنسور با استفاده از واکنش‌های الکتروشیمیایی برای شناسایی گازها عمل می‌کند. گاز وارد سنسور می‌شود و در حضور الکترودهای مخصوص، جریان الکتریکی ایجاد می‌شود که نشان‌دهنده حضور گاز است. این سنسورها به‌ویژه برای شناسایی گازهای سمی نظیر مونوکسید کربن بسیار کارآمد هستند.
سنسور نیمه‌هادی (MOS)
سنسورهای نیمه‌هادی از مواد نیمه‌هادی مثل روی استفاده می‌کنند تا گازهای موجود در محیط را شناسایی کنند. این سنسورها نسبت به گازهایی مانند دی‌اکسید کربن حساس هستند و با واکنش به حضور این گازها، تغییراتی در مقاومت الکتریکی ایجاد می‌کنند.
سنسور کاتالیستی
سنسورهای کاتالیستی بر اساس اکسیداسیون گازها در حضور کاتالیست عمل می‌کنند. این سنسورها معمولاً برای شناسایی گازهای قابل انفجار مانند متان و پروپان به کار می‌روند و با افزایش دما و تغییر مقاومت کویل پلاتینی، حضور گاز را تشخیص می‌دهند.
سنسور کاتالیتیک موجود در دتکتور H2 در شناسایی گازهای قابل انفجار مانند هیدروژن بسیار مؤثر هستند. این سنسورها با استفاده از واکنش‌های کاتالیزوری در دماهای بالا، قادرند غلظت گاز را شناسایی کنند. این نوع سنسورها بویژه در محیط‌های پرخطر مانند پالایشگاه‌ها و صنایع پتروشیمی که هیدروژن در فرآیندهای مختلف تولید می‌شود، کاربرد دارند.
انواع دتکتور گاز بر اساس نوع گاز تشخیصی
ردیاب گازی را می‌توان بر اساس نوع گازی که شناسایی می‌کنند به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد، از جمله:
دتکتور گازهای سوختی و انفجارپذیر
این دتکتورها برای شناسایی گازهای قابل اشتعال مانند: هیدروژن، مایع (LPG) و CNG طراحی شده‌اند.
دتکتور گازهای سمی
این نوع دتکتورها گازهای سمی نظیر مونوکسید کربن را شناسایی می‌کنند.
دتکتور گاز اکسیژن
این دستگاه‌ها تغییرات میزان اکسیژن موجود در محیط را پایش کرده و در صورت کاهش بیش از حد اکسیژن، هشدار می‌دهند.
دتکتور گاز هیدروژن
دتکتور گاز هیدروژن دستگاهی پیشرفته برای شناسایی نشتی گاز هیدروژن در محیط‌های صنعتی است. این دستگاه ویژه در مکان‌هایی که احتمال نشت گاز هیدروژن وجود دارد، مانند کارخانجات شیمیایی، اتاق‌های شارژ باتری و صنایع پتروشیمی کاربرد دارد.
مدل PE-3612 از برند ProSense ترکیه به‌دلیل حساسیت بالا، قابلیت اطمینان و زمان پاسخ سریع، راهکاری ایده‌آل برای حفاظت از محیط در برابر خطرات ناشی از نشت هیدروژن است. این دتکتور با نصب آسان و عملکرد دقیق حتی در غلظت‌های پایین هیدروژن، تضمین می‌کند که خطرات به موقع شناسایی شوند.
همچنین، دتکتور PE-3612 با داشتن سه رله برای مدیریت آلارم‌ها و خطاها، و قابلیت استفاده از خروجی‌های جریان 4 تا 20 میلی‌آمپر، مناسب برای اتصال به سیستم‌های کنترل مرکزی است. این دستگاه به‌دلیل قیمت رقابتی و ویژگی‌های فنی برجسته، در بازار جهانی، به‌ویژه در صنایع نفت و گاز و سایر صنایع خطرناک، محبوبیت زیادی کسب کرده است.
خروجی دتکتور گازی
دتکتورهای گازی معمولاً خروجی‌های مختلفی دارند که می‌تواند به صورت رله‌ای یا سیگنال‌های ۴ تا ۲۰ میلی‌آمپر باشد. این خروجی‌ها برای اتصال دتکتور به سیستم‌های هشدار یا کنترل مرکزی استفاده می‌شوند.
کاربردهای دتکتور گازی
دتکتورهای گازی در مکان‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند که شامل تونل‌ها، پارکینگ‌ها، آزمایشگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، صنایع نفت و گاز، آشپزخانه‌های صنعتی و حتی استخرها می‌شود. در محیط‌های صنعتی، این دستگاه‌ها نقش بسیار مهمی در جلوگیری از انفجار و مسمومیت ایفا می‌کنند.
نحوه عملکرد دتکتور گازی
دتکتورهای گازی به دو صورت مستقل (با باتری) یا متصل به پنل مرکزی عمل می‌کنند. دستگاه‌های مستقل معمولاً دارای باتری‌های قابل تعویض هستند و در بسیاری از مکان‌ها، مورد تایید سازمان‌های آتش‌نشانی قرار می‌گیرند.
نصب دتکتور گازی
در هنگام نصب دتکتور گازی، باید به وزن گاز نسبت به هوا توجه کرد. گازهای سبک در ارتفاع بالا و گازهای سنگین در ارتفاع پایین نصب می‌شوند. شرایط محیطی مانند جریان باد نیز می‌تواند در نصب صحیح تأثیرگذار باشد. در محیط‌هایی که وسایل گازسوز وجود دارند، دتکتور باید در فاصله مناسبی نسبت به این وسایل نصب شود.
دتکتور گاز حرارتی
دتکتورهای گاز حرارتی نوعی از دتکتورهای ترکیبی هستند که علاوه بر گاز، به افزایش دما نیز حساسیت دارند. این دتکتورها می‌توانند به‌سرعت تغییرات ناشی از آتش‌سوزی و وجود گازهای خطرناک را تشخیص دهند و هشدار دهند.
دتکتور گاز مورد تایید سازمان آتش‌نشانی
سازمان آتش‌نشانی تنها دتکتورهای مونوکسید کربن باطری‌خور را تایید می‌کند. این دتکتورها باید دارای عمر باتری حداقل ۷ سال باشند و روی دیوار نصب شوند. دتکت
خرید دتکتور گاز
برای خرید دتکتور گازی باید به استانداردها و تاییدیه‌های لازم توجه کرد. بهتر است این ابزار دقیق از مراکز معتبر خریداری شوند تا از صحت عملکرد و کیفیت آنها اطمینان حاصل شود. دتکتور گاز پروسنس تاییدیه نفت، گاز و پتروشیمی ایران را دارد و برای تهیه این دتکتورها باید به شرکت آداک فرایند سپهر مراجه فرمایید. شرکت آداک فرایند سپهر نمایندگی مجاز فروش و خدمات پس از فروش دتکتورهای پروسنس در ایران است. گارانتی و مشاوره رایگان از مرحله انتخاب و خرید تا نصب دتکتور در این مرکز رسمی انجام می‌پذیرد.
قیمت دتکتور گازی
قیمت دتکتورهای گاز به عوامل متعددی بستگی دارد؛ از جمله نوع دتکتور (پرتابل یا ثابت)، تعداد و نوع سنسور، برند سازنده و ویژگی‌های خاص مانند ضد انفجار بودن. دتکتورهای ضد انفجار به دلیل تکنولوژی پیشرفته‌تر و قابلیت‌های ایمنی بیشتر، قیمت بالاتری دارند.
دتکتور گاز پروسنس ترکیه با داشتن تکنولوژی روز اروپایی با قیمتی رقابتی و مقرون به صرفه عرضه می‌گردد. استانداردهای مختلف دریافت شده از مراکز آمریکایی و اروپایی و امکانات بی‌نظیر این تجهیزات را در ایران بسیار محبوب ساخته است.
