قهوه، نوشیدنی‌ای فراتر از یک محرک صبحگاهی، یک فرهنگ، یک هنر و یک علم است. تنوع بی‌نظیر در انواع قهوه، از گونه‌های مختلف دانه‌ها گرفته تا روش‌های گوناگون فرآوری و دم‌آوری، تجربه‌ای حسی و منحصربه‌فرد را برای هر علاقه‌مند به این نوشیدنی فراهم می‌کند. هدف از این مقاله، معرفی انواع قهوه به صورت جامع و دقیق است تا شما بتوانید با آگاهی کامل، قهوه مورد علاقه خود را انتخاب کرده و از آن لذت ببرید. در این سفر به دنیای عطر و طعم، با گونه‌های اصلی دانه‌های قهوه، روش‌های فرآوری، درجه‌های رست و محبوب‌ترین نوشیدنی‌های بر پایه قهوه آشنا خواهید شد. اگر قصد خرید قهوه دارید یا صرفاً به دنبال شناخت بیشتر این نوشیدنی هستید، این راهنما اطلاعات ارزشمندی را در اختیار شما قرار خواهد داد.
گونه‌های اصلی دانه قهوه: سنگ بنای تنوع
اولین قدم در معرفی انواع قهوه، شناخت گونه‌های اصلی دانه‌های آن است. کیفیت و طعم نهایی قهوه به طور قابل توجهی تحت تأثیر نوع دانه قرار می‌گیرد:
- عربیکا (Arabica): به عنوان پرطرفدارترین گونه قهوه در جهان شناخته می‌شود. دانه‌های عربیکا معمولاً طعم‌های پیچیده و ظریفی دارند که شامل نت‌های گلی، میوه‌ای، آجیلی و شکلاتی می‌شود. اسیدیته این نوع قهوه ملایم و عطر آن بسیار دلپذیر است. عربیکا به طور کلی کافئین کمتری نسبت به روبوستا دارد و در ارتفاعات بالاتر و آب و هوای خنک‌تر کشت می‌شود. (منبع: Smith, R. (2020). The Craft Coffee Revolution: A Guide to Buying, Brewing, and Enjoying the World’s Best Coffee. Simon & Schuster.)
- روبوستا (Robusta): این گونه از قهوه به دلیل طعم قوی، تلخ و کمی لاستیکی خود شناخته می‌شود. دانه‌های روبوستا حاوی کافئین بسیار بیشتری نسبت به عربیکا هستند و به همین دلیل اغلب در ترکیب قهوه اسپرسو برای ایجاد کرمای غلیظ و طعم قوی‌تر استفاده می‌شوند. گیاه روبوستا در برابر بیماری‌ها و شرایط آب و هوایی سخت مقاوم‌تر است و در ارتفاعات پایین‌تر کشت می‌شود. (منبع: Jones, M. (2018). Coffee: A Global History. Reaktion Books.)
- لیبریکا (Liberica): گونه‌ای کمتر رایج از قهوه که بیشتر در آسیای جنوب شرقی کشت می‌شود. دانه‌های لیبریکا طعم و عطر منحصربه‌فردی دارند که اغلب به عنوان دودی، چوبی و گاهی میوه‌ای توصیف می‌شود. شکل دانه‌های لیبریکا معمولاً نامنظم‌تر از عربیکا و روبوستا است. (منبع: Clifford, M. N., & Wilson, K. C. (Eds.). (2013). Coffee: Chemistry, Production and Processes. John Wiley & Sons.)
- اکسلسا (Excelsa): این گونه از نظر گیاه‌شناسی با سه گونه قبلی متفاوت است و بیشتر در آسیای جنوب شرقی یافت می‌شود. قهوه اکسلسا طعمی ترش و میوه‌ای با ته مایه‌های دودی دارد. برخی از متخصصان، اکسلسا را به دلیل طعم متمایزش، حد واسط بین عربیکا و روبوستا می‌دانند. (منبع: Illy, A., & Viani, F. (2005). Espresso Coffee: The Science and the Recipe. Blackwell Publishing.)
روش‌های فرآوری قهوه: از مزرعه تا فنجان
روش‌های فرآوری دانه‌های قهوه پس از برداشت، نقش مهمی در تعیین طعم نهایی آن ایفا می‌کنند. در ادامه به معرفی انواع قهوه بر اساس روش فرآوری می‌پردازیم:
- فرآوری شسته (Washed Process): در این روش، پوست و لایه چسبناک میوه قهوه به طور کامل جدا شده و سپس دانه‌ها تخمیر و شسته می‌شوند. قهوه‌های فرآوری شده به روش شسته معمولاً طعم‌های تمیز، شفاف و اسیدیته بالاتری دارند.
- فرآوری طبیعی (Natural Process): در این روش، میوه‌های قهوه به طور کامل زیر نور خورشید خشک می‌شوند و سپس پوست و لایه خشک شده از دانه‌ها جدا می‌شود. قهوه‌های فرآوری شده به روش طبیعی اغلب طعم‌های شیرین‌تر، میوه‌ای‌تر و با بادی سنگین‌تری دارند.
- فرآوری نیمه شسته یا پالپ نچرال (Pulped Natural/Honey Process): این روش ترکیبی از فرآوری شسته و طبیعی است. پوست میوه جدا می‌شود اما بخشی از لایه چسبناک (موسیلاژ) روی دانه باقی می‌ماند و سپس دانه‌ها خشک می‌شوند. قهوه‌های فرآوری شده به این روش معمولاً تعادلی بین طعم‌های تمیز و شیرینی دارند.
درجه‌های رست قهوه: سفری در طیف طعم‌ها
درجه رست (Roast Level) یکی دیگر از عوامل کلیدی در معرفی انواع قهوه است که به طور قابل توجهی بر طعم، عطر و اسیدیته نهایی نوشیدنی تأثیر می‌گذارد:
- رست روشن (Light Roast): دانه‌ها برای مدت زمان کوتاهی رست می‌شوند و رنگ قهوه‌ای روشن دارند. قهوه‌های رست روشن معمولاً اسیدیته بالا، طعم‌های گلی و میوه‌ای واضح و کافئین بیشتری دارند.
- رست متوسط (Medium Roast): این دانه‌ها زمان بیشتری رست می‌شوند و رنگ قهوه‌ای متوسط به خود می‌گیرند. قهوه‌های رست متوسط تعادلی بین اسیدیته، طعم و عطر دارند و اغلب نت‌های کاراملی، آجیلی و شکلاتی در آن‌ها حس می‌شود.
- رست تیره (Dark Roast): دانه‌ها برای مدت زمان طولانی‌تری رست می‌شوند و رنگ قهوه‌ای تیره و روغنی پیدا می‌کنند. قهوه‌های رست تیره طعم‌های دودی، تلخ و شکلاتی تیره دارند و اسیدیته و کافئین آن‌ها معمولاً کمتر از رست‌های روشن و متوسط است.
هنگام خرید قهوه، توجه به درجه رست درج شده روی بسته بندی به شما در انتخاب قهوه متناسب با سلیقه‌تان کمک خواهد کرد. برای خرید اینترنتی قهوه نیز، توضیحات مربوط به درجه رست را به دقت مطالعه کنید.
معرفی انواع قهوه بر اساس روش دم‌آوری
روش دم‌آوری نیز نقش مهمی در تجربه نهایی قهوه دارد و برخی از انواع قهوه برای روش‌های خاصی مناسب‌تر هستند:
- قهوه اسپرسو (Espresso): یک روش دم‌آوری متمرکز که با عبور دادن آب داغ تحت فشار از میان پودر ریز آسیاب شده قهوه به دست می‌آید. قهوه اسپرسو پایه بسیاری از نوشیدنی‌های محبوب بر پایه قهوه مانند لاته، کاپوچینو و ماکیاتو است. معمولاً از ترکیب دانه‌های عربیکا و قهوه روبوستا با درجه رست متوسط تا تیره برای تهیه اسپرسو استفاده می‌شود. قیمت قهوه اسپرسو بسته به کیفیت و نوع دانه‌ها متغیر است.
- قهوه ترک (Turkish Coffee): یک روش سنتی دم‌آوری قهوه که در آن پودر بسیار ریز آسیاب شده قهوه در یک ظرف مخصوص به نام جذوه با آب جوشانده می‌شود و بدون فیلتر سرو می‌گردد. معمولاً از دانه‌های عربیکا با رست متوسط برای تهیه قهوه ترک استفاده می‌شود.
- قهوه دمی (Pour Over Coffee): روشی که در آن آب داغ به آرامی روی پودر قهوه آسیاب شده ریخته می‌شود و از طریق یک فیلتر کاغذی یا فلزی عبور می‌کند. قهوه‌های دمی معمولاً طعم‌های تمیز و شفافی دارند و برای درک ظرافت‌های طعمی قهوه‌های تک خاستگاه بسیار مناسب هستند. دانه‌های عربیکا با رست روشن تا متوسط برای این روش توصیه می‌شوند.
- قهوه فرانسه (French Press Coffee): در این روش، پودر درشت آسیاب شده قهوه با آب داغ مخلوط شده و پس از چند دقیقه، با فشردن یک پیستون، تفاله از نوشیدنی جدا می‌شود. قهوه فرنچ پرس دارای بادی سنگین‌تر و طعم غنی‌تری نسبت به قهوه دمی است. درجه رست متوسط تا تیره برای این روش مناسب است.
- قهوه سرد دم (Cold Brew Coffee): روشی که در آن پودر درشت آسیاب شده قهوه برای مدت طولانی (12 تا 24 ساعت) در آب سرد خیسانده می‌شود. قهوه سرد دم اسیدیته بسیار پایین‌تری نسبت به قهوه دم شده با آب داغ دارد و طعم آن معمولاً شیرین‌تر و ملایم‌تر است. هر نوع دانه قهوه می‌تواند برای این روش استفاده شود.
- قهوه فوری (Instant Coffee): پودر قهوه دم شده و خشک شده است که به سرعت در آب داغ حل می‌شود. قهوه فوری یک گزینه سریع و آسان است، اما کیفیت و طعم آن معمولاً به خوبی قهوه تازه دم شده نیست.
معرفی انواع نوشیدنی‌های بر پایه قهوه
علاوه بر روش‌های دم‌آوری ساده، قهوه به عنوان پایه بسیاری از نوشیدنی‌های محبوب در سراسر جهان استفاده می‌شود:
- لاته (Latte): ترکیبی از قهوه اسپرسو و شیر بخار داده شده با لایه‌ای نازک از فوم شیر.
- کاپوچینو (Cappuccino): ترکیبی از قهوه اسپرسو، شیر بخار داده شده و فوم شیر به نسبت مساوی.
- ماکیاتو (Macchiato): قهوه اسپرسو با مقدار کمی فوم شیر.
- آمریکانو (Americano): قهوه اسپرسو رقیق شده با آب داغ.
- موکا (Mocha): ترکیبی از قهوه اسپرسو، شیر بخار داده شده و شکلات.
- آیس کافی (Iced Coffee): قهوه سرد شده که معمولاً با یخ و شیر سرو می‌شود.
راهنمای خرید قهوه: نکاتی برای انتخاب بهتر
هنگام خرید قهوه، چه از فروشگاه خوش کالا و چه به صورت آنلاین، توجه به نکات زیر می‌تواند به شما در انتخاب بهترین گزینه کمک کند:
- تازگی: همواره به دنبال قهوه‌ای باشید که به تازگی رست شده باشد. تاریخ رست روی بسته بندی را بررسی کنید.
- نوع دانه و خاستگاه: با توجه به سلیقه طعمی خود، نوع دانه و خاستگاه قهوه را انتخاب کنید. قهوه‌های تک خاستگاه (Single Origin) طعم و عطر منحصر به فردی دارند.
- درجه آسیاب: اگر قهوه آسیاب نشده می‌خرید، مطمئن شوید که آسیاب مناسب با روش دم‌آوری خود را دارید. در صورت خرید اینترنتی قهوه آسیاب شده، درجه آسیاب مورد نظر خود را انتخاب کنید.
- بسته بندی: بسته بندی مناسب از قهوه در برابر هوا، رطوبت و نور محافظت می‌کند. بسته‌های دارای سوپاپ یک طرفه کیفیت قهوه را بهتر حفظ می‌کنند.
- قیمت قهوه: قیمت قهوه می‌تواند بسیار متنوع باشد. با تحقیق و مقایسه، قهوه‌ای با کیفیت مناسب و در محدوده بودجه خود پیدا کنید.
جمع بندی: سفری لذت‌بخش در دنیای انواع قهوه
امیدواریم این معرفی انواع قهوه، دید جامعی از این نوشیدنی محبوب و تنوع بی‌نظیر آن به شما ارائه داده باشد. از گونه‌های مختلف دانه‌ها و روش‌های فرآوری گرفته تا درجه‌های رست و نوشیدنی‌های متنوع بر پایه قهوه، هر کدام تجربه‌ای حسی و منحصربه‌فرد را ارائه می‌دهند. با شناخت این تفاوت‌ها، می‌توانید با اطمینان بیشتری اقدام به خرید قهوه کرده و از عطر و طعم بی‌نظیر آن لذت ببرید. برای تجربه بهترین کیفیت، می‌توانید به فروشگاه خوش کالا مراجعه کرده و یا از طریق خرید اینترنتی قهوه، محصول مورد نظر خود را تهیه نمایید.
