تحلیل بازدهی صندوق‌های طلا در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی و سیاسی

صندوق‌های طلا با وجود سابقه نه چندان طولانی خود در بازار مالی ایران، رشد چشمگیری داشته و با استقبال خوبی به ویژه در یک سال اخیر روبرو شده‌اند. ارزش کل دارایی این صندوق‌ها که از سال 1396 در کشور تاسیس شدند، در اواخر تیر ماه 1404 پس از گذشت 8 سال از آغاز به کار نخستین طلای کشور، به حدود 175 هزار میلیارد تومان رسیده است. ارزش معاملات روزانه این صندوق‌ها نیز در حال حاضر چند هزار میلیارد تومان است. تعداد صندوق‌های طلا نیز با افزایش قابل توجه در یک سال گذشته به 21 مورد رسیده و یک صندوق طلای دیگر نیز در مسیر پذیره‌نویسی قرار دارد. تعداد خریداران حقیقی روزانه هم در ابتدای سال جاری یه بیشترین مقدار رسیده و حدود 136 هزار نفر در خرید این صندوق‌ها مشارکت داشته‌اند. با توجه به این افزایش محبوبیت و همچنین نااطمینانی شدید در بازارها، آگاهی از بازدهی صندوق‌های طلا در آینده اهمیت زیادی دارد و روی تصمیم‌گیری ما تاثیر می‌گذارد. در واقع، بسیاری از ما مایلیم بدانیم در صورت سرمایه‌گذاری در صندوق‌های طلا چه بازدهی به دست خواهیم آورد. به همین دلیل، در ادامه به بررسی تغییرات قیمتی و تحلیل بازدهی طلا در سناریوهای مختلف می‌پردازیم.

عوامل موثر بر قیمت صندوق‌های طلا

بیشتر عواملی که روی قیمت و بازدهی یک صندوق طلا اثر می‌گذارد، همان مواردی هستند که روی طلای فیزیکی نیز موثرند. البته برخی عوامل نیز وجود دارد که تنها روی صندوق‌های طلا تاثیر می‌گذارد. در ادامه به مهمترین موارد موثر بر بهای طلا و صندوق‌های طلا اشاره می‌کنیم.

بی‌ثباتی و نااطمینانی عامل مهم رشد قیمت صندوق‌های طلا

یکی از مهمترین عوامل اثرگذار روی قیمت طلا چه در سطح جهان و چه در داخل، بی‌ثباتی است. بی‌ثباتی روی سطح تولید اقتصادی اثر می‌گذارد و فعالیت‌های اقتصادی را مختل می‌کند. در نتیجه افت میزان تولید و نوسانات واردات و صادرات، تورم بالا شکل می‌گیرد. به همین دلیل هم بهای طلا به عنوان یک دارایی که تورم را پوشش می‌دهد، با افزایش روبرو خواهد شد. مثال‌هایی از افزایش نااطمینانی و بی‌ثباتی در دنیا در سال‌های اخیر که روی بهای جهانی طلا اثر گذاشتند، پیامدهای جنگ روسیه و اوکراین و شیوع ویروس کرونا بوده‌اند. تحریم‌های اقتصادی نیز که بر یک منطقه یا کشور اتخاذ می‌شوند، می‌تواند باعث بالا رفتن ارزش دارایی‌هایی مانند طلا شود.

افزایش نرخ ارز در بازار آزاد

یکی دیگر از عوامل موثر بر قیمت صندوق‌های طلا، نرخ ارز است. در شرایط بی‌ثباتی اقتصادی، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند دارایی‌های مبتنی بر پول داخلی را با سایر گزینه‌ها مانند ارز یا طلا جایگزین نمایند تا از افت ارزش آن جلوگیری کنند اما همین موضوع باعث افزایش تقاضا برای دلار می‌شود و روی بالا رفتن قیمت طلا نیز اثرگذار است.

افزایش نرخ تورم، تورم انتظاری و سیاست پولی

بالا رفتن نرخ تورم به معنای آن است که ارزش پول یک کشور در برابر ارزهای معتبر کاهش یافته است. به همین دلیل وقتی تورم بالا می‌رود، تقاضا برای طلا را افزایش می‌دهد و بهای این فلز ارزشمند و صندوق طلاها را افزایش دهد. این موضوع برای تورم انتظاری نیز صادق است. یعنی اگر مردم فکر کنند و انتظار داشته باشند در آینده نزدیک قیمت کالاها و خدمات بالاتر برود، می‌تواند قیمت طلا را صعودی کند. به طور کلی، سیاست پولی نقش مهمی در این موضوع دارد چرا که اگر نقدینگی در کشوری رشد زیادی داشته باشد، اثر خود را در تورم و سپس در رشد تقاضا و قیمت طلا نشان خواهد داد.

ترکیب دارایی صندوق طلا

صندوق طلا یک سرمایه‌گذاری آنلاین محسوب می‌شود که در بورس قابل معامله است و ترکیب دارایی متنوعی دارد. این دارایی‌ها از طریق بورس کالا خریداری می‌شوند. دارایی صندوق طلا شامل گواهی سپرده سکه طلا، شمش طلا و شمش نقره است. برخی از صندوق‌های طلا بخش عمده دارایی خود را به شمش طلا اختصاص می‌دهند، در حالی که برخی دیگر ترکیبی از سکه و شمش دارند. صندوق‌های طلا می‌توانند تا 5 درصد از دارایی خود را نیز به شمش نقره اختصاص دهند. سهمی که هر یک از صندوق‎های طلا به شمش یا سکه اختصاص می‌دهد، می‌تواند روی ارزش خالص دارایی هر واحد از صندوق و در نتیجه قیمت هر واحد از صندوق اثر بگذارد.

حباب قیمتی

در بسیاری از گزینه‌های سرمایه‌گذاری، به خصوص وقتی یک بازار داغ و پرطرفدار می‌شود، این پتانسیل وجود دارد که برای خرید یک دارایی، پول بیشتری نسبت به ارزش ذاتی آن پرداخت شود. در این حالت حباب مثبت در آن دارایی وجود دارد. صندوق‌های طلا نیز از این قاعده مستثنی نیستند. حباب قیمتی به ویژه در مورد صندوق‌هایی که ارزش معاملات بالایی دارند و شناخته‌شده‌تر هستند، ممکن است مقدار نسبتا زیادی باشد. البته همیشه این ریسک وجود دارد که حباب مثبت تخلیه شود و افراد در این وضعیت ممکن است با ضرر و زیان زیادی روبرو شوند.

سناریوی اول: ثبات در بازارهای مالی و فضای اقتصادی کشور

در صورتی که ثبات در اقتصاد کشور وجود داشته باشد و تحریم‌های شدید روی صادرات نفت تاثیر چندانی نگذارد، نرخ ارز کنترل می‌شود و رشد چشمگیر نخواهد داشت. همین مساله بازدهی صندوق‌های طلا را تنها منحصر به تغییر قیمت جهانی طلا می‌کند. در نتیجه صندوق‌های طلا بازدهی چشمگیری را تجربه نخواهند کرد.

بازدهی صندوق‌های طلا در مقایسه با سایر دارایی‌ها در شرایط بی‌ثباتی

یکی از مهمترین دلایل برای سرمایه‌گذاری این است که افراد ارزش سرمایه خود را حفظ کنند و بتوانند در برابر مسائلی مانند تورم به نوعی بیمه شده باشند. بازدهی هر بازار نسیت به شرایط و ماهیت آن با بقیه متفاوت است.

صندوق طلا بازدهی بهتری دارد یا دلار؟

انتخاب میان صندوق طلا یا دلار به چند نکته بستگی دارد که یکی از آنها بازدهی است. دلار یک سرمایه‌گذاری فیزیکی است که با معمولا خود را با تورم همگام می‌کند و به اندازه آن رشد می‌کند. از طرفی به دلیل همین فیزیکی بودن، با تهدیدهای جعل و سرقت یا گم شدن روبرو است. از طرف دیگر، چون سرمایه در دست خود افراد است، ممکن است اطمینان خاطری را برای مالک آن فراهم کند. بازدهی طلا از دلار بهتر است زیرا قیمت طلا در ایران معمولا از قیمت دلار تبعیت می‌کند. قیمت طلا بر اساس دلار تعیین می‌شود و به همین دلیل وقتی نرخ دلار در برابر ریال بالا می‌رود، طلا نیز با افزایش قیمت در کشور روبرو می‌شود. از آنجا که اختلاف تورم در دو کشور معمولا بالا است و نرخ جهانی اونس طلا نیز در طول زمان افزایشی است، صندوق طلا از نظر بازدهی گزینه بهتری نسبت به دلار است.

بازدهی صندوق طلا بهتر است یا بورس؟

بازدهی صندوق‌های طلا در سال‌های اخیر بسیار بهتر از بورس بوده است. برای مقایسه کافی است بازدهی شاخص کل بورس را با بازدهی یک صندوق طلا مانند گوهر مقایسه کنیم. این مقایسه در بازه 5 ساله، سه ساله و از ابتدای سال تا پایان تیر ماه انجام شده است. درست است که از ابتدای سال 1404 تا پایان چهارمین ماه از سال صندوق طلا بازدهی کمتری نسبت به بورس داشته است، اما بازدهی بلندمدت آن در بازه سه ساله و پنج ساله صندوق طلا بازدهی بسیار بهتری کسب کرده است. علت این موضوع هم آن است که در شرایط نااطمینانی و بی‌ثباتی طلا دارایی بهتر و مناسب‌تری در مقایسه با بورس است. به عنوان مثال، از انتهای سال 1400 تا پایان تیر ماه 1404 بازدهی بورس 108 درصد بوده، در حالی که بازدهی صندوق طلای گوهر 498 درصد بوده است.

تحلیل بازدهی صندوق‌های طلا با استفاده از معاملات آتی

برای تحلیل درست و معقول از آینده قیمت صندوق‌های طلا چند راه وجود دارد. این راه‌ها ترکیبی از روش‌های کمّی و کیفی هستند که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

یکی از راه‌هایی که برای تحلیل بازدهی صندوق‌های طلا مفید است، نگاهی به معاملات آتی و قیمتی است که افراد حاضرند در ازای به دست آوردن واحدهای صندوق طلا در آینده با قیمتی مشخص، معلوم پرداخت کنند. برخی از صندوق‌های طلا مانند لوتوس، جواهر و کهربا را می‌توان در بورس کالا به صورت آتی معامله کرد. علاوه بر این، شمش طلای خام با عیار 995 نیز به صورت آتی قابل معامله است. به طور کلی با این سازوکار می‌توان قیمت چند ماه آینده را بررسی کرد چرا که افراد حاضرند در این قیمت‌ها دست به معامله آتی بزنند. به عنوان مثال، اگر قیمت هر قرارداد آتی شمش طلای خام 995 تحویل بهمن 1404 حدود 14 میلیون و 606 هزار تومان باشد، به معنای آن است که قیمت شمش طلای 24 عیار از سوی فعالان این بازار در بهمن ماه در این محدوده برآورد می‌شود. قیمت آتی صندوق‌های طلا نیز همین ترتیب را خواهند داشت. به عنوان مثال، اگر قیمت آتی هر واحد صندوق طلای لوتوس در فروردین 1405 برابر با 89 هزار و 20 تومان و قیمت امروز (11 مرداد 1404) تقریبا 54 هزار و 835 تومان باشد، انتظار بر این است که 8 ماه بعد قیمت این صندوق 62 درصد رشد کند. اطلاعات قیمت آتی بالا را می‌توانید در سایت بورس کالا مشاهده کنید.

البته این تحلیل بازدهی صرفا ابزاری برای برآورد قیمت است و به دلایلی مانند کوچک بودن بازار آتی طلا نمی‌تواند دقیقا قیمت را نشان دهد. ضمن این که ممکن است به یکباره وقایعی رخ دهند که سمت و سوی قیمت را به طور کامل تغییر دهند.